1. maí 2025
Þegar fyrstu stéttarfélögin voru stofnuð á Íslandi fyrir rúmlega hundrað árum átti fólk ekki frí um helgar, rétt á launuðu sumarfríi, öryggisnet eins og atvinnuleysistryggingar eða veikindarétt, fæðingarorlof og ekkert félagslegt húsnæði stóð þeim til boða. Saga þeirra sem á undan okkur komu, sem töluðu sig niður á sameiginlega framtíðarsýn og breyttu samfélaginu sýnir hverju samstaðan getur skilað. Með því að sameinast um tiltekin málefni hverju sinni og leggja ólíkar skoðanir að öðru leyti til hliðar hefur verkalýðshreyfingin á Íslandi bætt líf þúsunda og tryggt bjartari framtíð næstu kynslóða.
Þann 1. maí á hverju ári söfnumst við saman og fögnum áfangasigrunum og leggjum fram kröfur okkar til að að móta framtíðarsýn um það samfélag sem við viljum búa í – og þeirra sem á eftir okkur koma.
Í Reykjavík mun tilvísun í 1. maí 1970 setja sterkan svip á gönguna en sá dagur markaði upphaf Rauðsokkahreyfingarinnar þegar konur á rauðum sokkum mættu í kröfugöngu verkalýðsins með risastóra Venusarstyttu. Fjölmiðlar sögðu frá því að Rauðsokkahreyfingin hefðu borið styttuna í óþökk fulltrúaráðs verkalýðshreyfingarinnar og nokkuð stapp var um hvort þær fengju að taka þátt í göngunni en eftir miklar samningaviðræður fengu þær á endanum að ganga aftast. Líklega grunaði engan þá að Rauðsokkahreyfingin ætti eftir að breyta sögu tuttugustu aldarinnar á Íslandi. Nú 55 árum síðar, býður fulltrúaráð verkalýðsins konum á rauðum sokkum að ganga fremst í kröfugöngunni á Kvennaári 2025.
Við í samtökum launafólks höfum tekið höndum saman við samtök kvenna, femínista, fatlaðs fólks og hinsegin fólks og lýst því yfir að árið 2025 sé Kvennaár þar sem sérstök áhersla er lögð á upprætingu kynbundins ofbeldis og launamunar kynjanna. Þrátt fyrir að margt hafi breyst til batnaðar undanfarna áratugi er jafnréttisbaráttunni ekki lokið. Hér á landi ríkir meira launamisrétti en í öðrum löndum sem við berum okkur helst saman við og ofbeldi gegn konum er jafn útbreiddur faraldur. Við erum líka minnt á að ekkert stendur í stað – bakslags gætir í jafnréttismálum. Í samtökum launafólks er fólk af öllum kynjum, stéttum, fjölbreyttum uppruna og bakgrunni, hinsegin fólk og fatlað fólk. Við munum aldrei láta staðar numið í baráttu fyrir samfélagi jafnréttis og öryggis fyrir öll.
Við leggjum einnig fram kröfur okkar um nauðsynlegar og tímabærar fjárfestingar í innviðum og fólki. Eitt meginhlutverk hins opinbera er að halda uppi öflugu velferðarkerfi þar sem öllum er tryggð örugg framfærsla, húsnæði, framúrskarandi heilbrigðis- og félagsþjónusta, menntun og öryggi, óháð búsetu og efnahag. Alltof lengi höfum við búið við stefnu stjórnvalda sem leggur meira upp úr að greiða niður skuldir en að styrkja velferðina og þau kerfi sem við reiðum okkur á daglega. Skattar hafa verið lækkaðir á þau ríkustu á meðan mikilvægar stofnanir í heilbrigðis- félagsþjónustu og menntakerfinu hafa verið fjársveltar allt frá aldamótum og ríkissjóður rekinn með halla í 6 ár. Núverandi ríkisstjórn ætlar að bregðast við þessari stöðu með enn meira aðhaldi og niðurskurði í stað tekjuöflunar.
Lengi hefur verið vitað að skýr tengsl eru á milli ójöfnuðar, slæmrar fjárhagslegrar og félagslegrar stöðu annars vegar og þunglyndis, kvíða, félagslegs óstöðugleika og sundrungar hins vegar. Þess vegna þarf að auka tekjur ríkisins í stað þess að skera niður í menntakerfinu eða gera áhlaup á lífeyrisréttindi láglaunafólks.
Þrátt fyrir þessa alvarlegu stöðu fara sérhagsmunaöfl mikinn og krefjast meðal annars aukinnar einkavæðingar í grundvallarinnviðum, aukins niðurskurðar í ríkisútgjöldum, fækkun opinberra starfa, aukinnar markaðsvæðingu raforkugeirans, útvistun á eftirliti hins opinbera og sölu ríkiseigna. Þessu mótmælum við harðlega og krefjumst þess, að ríki og sveitarfélög bregðist af festu við vaxandi ójöfnuði sem birtist í stöðugt erfiðari afkomu launafólks, ekki síst þeirra sem hingað til lands eru komin um langan veg til að sinna krefjandi láglaunastörfum. Við minnum á að auðlindir Íslands eru sameign þjóðarinnar og eiga að vera á forræði hennar. Ófremdarástand í húsnæðismálum bitnar verst á láglaunafólki og ríki og sveitarfélög verða að setja mun meiri kraft í uppbyggingu húsnæðis til að koma í veg fyrir þann skaða sem skortur á húsnæði á viðráðanlegu verði veldur. Almannahagsmunir verða að ráða för og samstaða, samtrygging og samkennd verður að vera leiðarljós nauðsynlegrar endurreisnar velferðarkerfisins.
Fleiri og fleiri tala af léttúð um taka réttindi af launafólki og breyta eigi lögum til að veikja áhrif stéttarfélaga og verkfalla. Við vekjum athygli á að íslenska vinnumarkaðsmódelið er fyrirmynd margra ríkja ekki síst vegna hárrar þátttöku launafólks í stéttarfélögum – í því felst styrkur okkar. Við munum leggjast harðlega gegn öllum vanhugsuðum breytingum á forsendum sérhagsmunaafla.
Við erum líka ítrekað minnt á að baráttan fyrir betri kjörum er vörðuð hindrunum. Ræstingarfólk hefur verið svikið um kjarabætur samkvæmt kjarasamningi. Mörg af þessum störfum voru áður opinber störf en þeim var útvistað til að draga úr launakostnaði. Láglaunafólk geldur fyrir það með smánarkjörum og skaðlegu vinnuumhverfi. Við krefjumst þess að allt launafólk búi við öryggi, góðar starfsaðstæður og að laun endurspegli verðmætin sem störfin skapa.
Samfélagið sem við búum við í dag byggir á draumum, kröfum og baráttu þeirra sem á undan okkur komu – nú er það okkar að taka við keflinu, taka höndum saman og byggja upp betra samfélag saman! Við hvetjum öll til að sýna samstöðuna í verki og taka þátt í kröfugöngu eða skipulagðri dagskrá samtaka launafólks um allt land.
Gleðilegan baráttudag!
